جستاری چند در فرهنگ ایران

کتابی که در دست دارید، گزیده‌ی مقالات و گفت‌وشنودهایی درباره‌ی فرهنگ، تاریخ و زبان ایران در اعصار باستانی است که در طی سی سال فراهم آمده و منتشر شده است. البته هرگز مدعی آن نیستم که از همه‌ی مطالب آن می‌توان دفاع کرد ولی بر آنم که این کتاب در تمامیت خود، دیدی مشخص را دنبال می‌کند. این دید اجتماعی ـ تاریخی است که در جست‌وجوی حقیقت ملموس و منطقی است و بر اساس بررسی عینی و نه ذهنی، به پدیده‌های اجتماعی ـ تاریخی می‌نگرد. البته این به معنای طرد هر نظر دیگر نیست. شخص باید بتواند آزادانه همه‌ی مکاتب فکری را بشناسد و از میان چنین مطالعه‌ی وسیعی، راه خویش را در بررسی مسائل برگزیند. در چنین نحوه‌ی اندیشه‌ای که نگارنده گزیده است، هیچ واقعه‌ای به خودی خود رخ نمی‌دهد. علل وقوع حوادث اجتماعی ـ تاریخی فردی نیست و نیاز به زمینه‌های مساعد اجتماعی ـ تاریخی دارد و شرایط جغرافیایی و روانی انسان‌ها در روی دادن حوادث مؤثر است.
به هر حال، مباحثی در این کتاب مطرح است که قابل خواندن و اندیشیدن است. علل سقوط اشکانیان، تعارض تجارت و برزیگری در ایران عصر اشکانی، بررسی آیین زورخانه و ارتباط آن با عیاری و آنچه درباره‌ی تحول اساطیر به حماسه در ایران مطرح است، نکاتی تازه است که به اندیشیدن می‌ارزد. نظری دیگر که بنا بر آن، فرهنگ ایران زیر تأثیر فرهنگ بین‌النهرینی است، هرچند مورد توجه استادان غربی بوده، اما به اثری مستقل در این‌باره نپرداخته‌اند...